Eğitimin Yükselen Gözdesi: Non-Formal Eğitim

“İnsan öğrenmeyi bıraktığı gün yaşlanır” -Henry Ford

Eğitimin ve öğrenmenin nasıl olması gerektiği yıllardır tartışılan bir konu. Her bireyin bu konuda farklı bir düşüncesi olması ise oldukça normal çünkü her ne kadar en doğru düşünceyi ve yöntemi genele indirmeye çalışırsak çalışalım bu konuda tek bir cevap yok. Bazılarımız dinleyerek çok daha iyi öğrenirken, kimisi aklında daha net somutlaştırabilmek adına görsellere ihtiyaç duyuyor, kimisi ise bir şeyleri deneyimleyerek daha iyi öğrenebiliyor. Bu yüzden birbirinden farklı eğitim metotları bulunmakta. Bu yazımda dünyada kabul gören 3 eğitim türünden bahsedip, diğer ikisinden ziyade Erasmus+ Gençlik Değişim ve Eğitim Kursu Projelerinde oldukça tercih edilen non-formal eğitimin nitelikleri üzerinde duracağım.

Formal Eğitim

Aslında hepimizin en iyi bildiği ve anlaması en kolay olan eğitim türü formal eğitimdir. Çünkü hepimiz “müfredata göre geri kaldık, hızlanmamız lazım” diyen öğretmenler ile büyüdük. Formal eğitimle ilgili bir tanım yapmam gerekirse, düzenlenmiş ve yapılandırılmış içeriklerden meydana gelen ve tasarlanmış bir öğrenme diyebilirim. Hazırlanan eğitim öğrenen açısından amaçlı ve kasıtlıdır. Aynı zamanda müfredat, ortam ve yönetim açısından belirli kurallara, yönetmeliklere dayalıdır. Esneklik payı neredeyse yok denilecek seviyededir. Genel kitlenin ortalaması durumu göz önüne alınır ve bu varsayıma göre eğitimler tasarlanır. En güzel örneği ise ilkokuldan üniversiteye kadar uzanan eğitim sistemidir.

İnformal Eğitim

Bir diğer türümüz olan informal eğitimi usta çırak ilişkisine benzetebiliriz. Öğrenme amacı taşımadan, günlük hayatımızda arkadaşlar, aile, çevre gibi etkenlerin etkisiyle farkında olmadan, kendiliğinden gelişen öğrenme türüdür. Bu sebepten ötürü informal eğitimi “her an, her yerde, bir plana bağlı olmaksızın yapılan eğitim etkinlikleri” olarak tanımlayabiliriz. Hayatımızdaki öğrendiklerimizin çoğunu aslında informal olarak öğrendiğimizi söyleyebiliriz. Konuşmak, küfretmek ve yemek yapmak gibi örneklerin yanında gözlem ve taklide dayanan birçok örnek verebiliriz.

Non-formal Eğitim

Non-formal eğitim ise formal eğitim gibi net ve keskin bir şekilde öğrenme olarak tasarlanmamıştır fakat gönüllü ve istekli olan katılımcıların genellikle konu hakkında daha bilgili ve yönlendirici birilerinin desteği ile öğrenme ögeleri içeren etkinliklerle öğrenmesini amaçlamaktadır. Genellikle sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve şirketler bu yaklaşımı kullanmaktadır.

Öğrenen kitlenin belirli bir hedefe ulaşabilmesi için yol gösterici liderler onları destekler ve sürecin gelişimine göre eğitimin yapısı onların ihtiyaçlarına göre esnetilebilir. Bu eğitim türünde öğrenenler birbirlerinin deneyim ve tecrübelerinden faydalanarak öğrenmeyi amaçlamaktadır. Non-formal eğitim türü yaşam boyu öğrenme ve uyum sağlayabilme yetkinliklerini geliştirdiği için son zamanlarda hazırlanan eğitimlerde oldukça tercih edilmektedir. Bireylerin sürekli değişen ortama veya yaşam koşullarına daha iyi uyum sağlayabilmeleri adına bilgi, beceri, tutum ve davranışları öğrenmelerine ve bunu sürdürmelerine yardımcı olur.

Non-formal eğitimde katılımcıların gönüllü olmaları oldukça önemlidir. Bir şeyi isteyerek öğrenmek, öğrenmenin kalitesini doğrudan etkiler. Ayrıca katılımcıların hepsinin istekli olması grubun motivasyonunu bir üst seviyeye çıkarır. Non-formal eğitimdeki katılımcıları desteklemek ve yol göstermekle görevli olan eğitmenlerin bir diğer görevi de kişileri konfor alanından çıkarıp, onları motive ederek katılımcıları teşvik etmektir. Bunun yanında non-formal eğitimde katılımcıların hepsinin aktif bir katılım göstermesi gerekmektedir. Herkesin öğrenme sürecinde bir rolü ve sorumluluğu olmalıdır. Bu sorumlulukların dengeli dağıtılması ve katılımcıların kendilerini rahat hissetmeleri oldukça önemlidir. Katılımcılar kendilerini güvende hissettiklerinde kolayca iletişime geçecek ve öğrenme fırsatlarını arttıracaklardır.

Non-formal eğitimde direk bir öğretici olmadığı için ana kaynak gruptur. Eğitmenlerin katılımcılara sağlayacağı rahat ortamla birlikte herkes kendi görev ve sorumluluklarını yerine getirerek grup öğrenmesinden yüksek düzeyde fayda sağlanabilecektir. Öğrenmenin ana kaynağı öğrenen grup olduğu içinde doğal olarak hazırlanan etkinlikler öğrenci merkezlidir. Eğitimin kendisi, içeriği ve yöntemi öğrenenlere göre hazırlanmalı, öğrenme sürecinde karşılaşılan durumlara göre de esnek bir yapıya sahip olmalıdır. Bir öğrenme hedefi olduğu için düzenli olarak öğrenenlerden ne öğrendiklerine dair değerlendirme alınmalı, eğitimin yönü buna göre şekillendirilmelidir.

Non-formal Eğitimin Formal Eğitime Göre Faydaları

• Formal eğitimde keskin kurallar vardır, öğrenenlerin ihtiyaçları genele indirgenir, eğitimin şekli ve motivasyonu buna göre hazırlanır. Non-formal eğitimde ise bir hedefe varmak amaçlandığı için herkesin öğrenme şekline ve motivasyona hitap edecek şekilde eğitim hazırlanır ve süreç içerisindeki gelişmelere göre esnetilebilir.
• Formal eğitimde öğreten ve öğrenen şeklide iki grup vardır. Öğreten sürekli aktif bir şekilde katılım gösterirken, öğrenenler genelde pasif kalırlar. Non-formal eğitimde ise eğitimde yol gösterici olacak liderler dahil herkes öğretme ve öğrenme adayı olduğundan aktif bir katılım vardır.
• Formal eğitim boyunca öğrenenler pasif durumda oldukları için eğitim süreci genellikle sıkıcı ve yorucudur. Non-formal eğitimde ise katılımcıların konfor alanından çıkmaları ve kendilerini rahat hissetmeleri için eğlenceli, yaratıcı ve deneyim fırsatları elde edebilecekleri eğitim ortamları kurgulanır.
• Formal eğitimde öğrenenler genelde pasif kaldıkları için öğrenmeler genelde kalıcı olmaz. Non-formal eğitimde ise öğrenmeler deneyimlendiği için daha kolay bir şekilde kalıcılaşır.
• Formal eğitimde katılım genellikle zorunludur. Bu sebeple öğrenenler genelde ilgilerini çekecekleri konularda bile kendilerinden çok uzak bir eğitim motivasyonuna denk geldiklerinde öğrenmeye karşı direnç oluştururlar. Non-formal eğitimde ise katılımcıların gönüllü olması gerekmektedir. Hevesli olan öğrenenler paylaşmaya ve öğrenmeye isteklidirler.